قسمت اول

نوینسنده: محمد مرادی

کمتر از چهار ماه است که بشر جبراً با ویروسی به نام کرونا یا کووید۱۹ هم‌نشین شده است. هرجا انسان پا می‌گذارد، کرونا هم او را همراهی می‌کند. اکنون کمتر نقطه‌ای در جهان پیدا می‌شود که ویروس کرونا حضور نداشته باشد. در حال حاضر این ویروس از مرحله اپیدمی یا همه‌گیر گذشته به مرحله پاندمی یا عالم‌گیر رسیده است. در یادداشت حاضر به موضوع «کرونا و آینده جهان» با مبحثی چون «منشاء کرونا»، «آینده کرونا»، «کرونا و سیاست»، «کرونا و اقتصاد»، «کرونا، علم و اجتماع»، «کرونا و محیط‌زیست» و همچنین «کرونا و دین»، پرداخته شده است. این مجموعه، به صورت پیوسته نگارش یافته است اما به خاطر این که خوانندگان عزیز، احساس خستگی نکنند، در چند قسمت از همین آدرس منتشر می‌شود.
منشاء ویروس کرونا
از آغاز ظهور ویروس کرونا در شهر «ووهان» چین، این سؤال مطرح شد که منشاء این ویروس چیست و چگونه به انسان منتقل می‌شود؟
تاکنون پاسخ قطعی به بخش اول سؤال داده نشده است اما گفته می‌شود که منشاء ویروس کرونا خفاش یا مورچه‌خوار فلس‌دار است. این هم دقیق مشخص نیست که چگونه این ویروس از حیوان به انسان منتقل شده است اما قسمت دوم سؤال واضح و روشن است که کروناویروس به راحتی از انسان به انسان منتقل می‌شود.
بیشتر محققان رشته بیولوژی، کرونا را ویروس جهش یافته از خانواده ویروس «سارس» و «مرس» می‌دانند که اولی در سال ۲۰۰۳ در چین و دومی در سال ۲۰۱۲ در خاورمیانه ظاهر شد و جان عده‌ای را گرفت. نظریه دیگر این است که ویروس کرونا، از گذشته‌ها در بدن خفاش یا جاهای دیگری وجود داشته است اما اخیراً به علت برخی فعل و انفعالات، برافروخته و هجومی شده و انسان را مورد حمله قرار داده است. البته این یک فرضیه بوده و بعید نیست که این فعل و انفعالات ریشه کیهانی داشته باشد. بشر تاکنون ده‌ها نوع ذره و تابش کیهانی را شناساسی کرده که «بتا»، «گاما»، «اِکس» و «نوترینو» از این جمله است. در حال حاضر که مشغول مطالعه این متن هستید، میلیاردها ذره نوترینو از یک طرف بدن شما وارد و از طرف دیگر خارج شده است؛ بدون آن که شما متوجه شده باشید. نوترینوها، نه تنها بدن انسان را درمی‌نوردند بلکه آنان با سرعتی نزدیک به سرعت نور، پس از اصابت به یک سمت کره زمین، از طرف دیگر آن خارج می‌شوند. دانشمندان علوم فیزیک و نجوم، آشکارسازهای مخصوصی برای شناسایی و به دام انداختن این نوع ذرات دارند. منبع اشعه‌ها و پرتوهای کیهانی متفاوت و تا حدودی ناشناخته و رازآلود بوده اما منشاء برخی از این ذرات، ابرنواخترها، ستارگان نوترونی، سیاه‌چاله‌ها و حتی خورشید خود ما است. آن تعداد از پرتوهای کیهانی که از لایه‌های جو زمین عبور می‌کنند و جان سالم به‌‌در می‌برند، حیات را روی کره زمین تحت تأثیر قرار می‌دهند که می‌تواند مفید یا مضر باشد. این که اثرپذیری موجودات روی زمین از ذرات کیهانی، چقدر است و تا چه اندازه روی تغییر ژنوم‌های موجودات و جهش ویروس‌ها تأثیر دارد، هنوز با قاطعیت نمی‌توان سخن گفت ولی در این شکی نیست که هر موجود زنده در طول حیات خود، هر لحظه توسط پرتوهای کیهانی بمباران می‌شود. لذا بیداری و جهش ویروس‌ها از جمله کرونا نیز می‌تواند ارتباط مستقیمی با ذرات فرازمینی داشته باشد. به خاطر اثرپذیری ویروس‌ها از ذرات و تابش پرتوها است که دانشمندان برای تحقیق و پژوهش روی ویروس‌ها از پرتوافشانی در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌کنند. در واقع، پرتوافشانی که به یونی و غیریونی تقسیم می‌شود، نقش مهمی در علم ژنتیک و دست‌کاری ژنوم‌های یک موجود در لابراتوارها دارد اما این که ویروس کرونا را ساخته و پرداخته انسان بدانیم، هنوز شواهد و قراین قانع کننده‌ای ارائه نشده است.
آینده ویروس کرونا
پیش‌بینی درباره آینده ویروس کرونا سخت و دشوار است زیرا تاکنون تمامی ابعاد این موجود، شناسایی نشده است. با این همه، سناریوهای مختلفی درباره آینده ویروس کرونا متصور است که همه در حد احتمال و گمانه است. احتمال اول این که اپیدمی یا بهتر است بگوییم پاندمی کرونا با همین قدرت به‌صورت فصلی یا سالیانه تکرار شود و همین‌طور خطرناک باقی بماند. احتمال دوم، ضعیف شدن ویروس ناقل کرونا بوده که باقی ماندن بی‌خطر آن مستلزم گذشت زمان است. احتمال سوم، کشف واکسن و از بین بردن این ویروس است که اکنون در مرحله آزمایش آن قرار داریم. احتمال چهارم، ناپدید شدن خود به خود ویروس کرونا است که آمدن و رفتن آن برای همیشه به عنوان یک معمّا و راز باقی خواهد ماند.
احتمال اول ضعیف به نظر می‌رسد زیرا بررسی‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد که ویروس‌ها نمی‌توانند همیشه قدرتمند باقی بمانند. ویروس در فرد مبتلا، باید با سیستم ایمنی بدن بیمار بجنگد که ویروس در این نبرد، قسمتی از توانایی خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل وقتی ویروسی از بدن فرد بهبودیافته به دیگری منتقل می‌شود، ضعیف عمل می‌کند؛ مثل گلوله‌ای که از یک جسم خارج شود به جسم دیگری اصابت کند. قدرت اصابت گلوله به جسم دوم یا سوم، ضعیف‌تر از قدرت برخورد اولیه است.
بنابراین، چند ماهی که از اپیدمی بیماری بگذرد و طیف وسیعی درگیر بیماری شوند، ویروس ضعیف شده و احتمال و سناریو دوم عملی می‌شود. ویروس در سناریو دوم، با وجود شیوع و درگیر کردن آدم‌ها، قدرت کُشندگی خود را از دست می‌دهد و به یک سرماخوردگی عادی تبدیل می‌شود. احتمال سوم که کشف واکسن است، به حدود ۱۰ ماه زمان نیاز دارد. نزدیک به یقین، تا کمتر از این مدت، واکسن کرونا وارد بازار نخواهد شد اما در این میان، نباید احتمال چهارم را دست کم گرفت. سناریوی چهارم می‌گوید که ویروس کرونا تا چند ماه دیگر، خود به خود ناپدید می‌شود اما این به معنای محو این ویروس از چرخه خلقت نیست بلکه دوباره به خواب می‌رود و دوره نهفتگی‌اش را که شاید قرن‌ها طول بکشد، آغاز می‌کند. همان اتفاقی که برای سایر ویروس‌ها مثل سارس و مرس و یا باکتری طاعون افتاد. به نظر می‌رسد که احتمال چهارم یا دوره نهفتگی ویروس کرونا، از سه سناریوی دیگر، محتمل‌تر باشد. یعنی این که طبیعت تا چندی بعد، ویروس کرونا را قرنطینه می‌کند.
 ادامه دارد…