حتی با شدت گرفتن خشونت‌ها در افغانستان، رئیس جمهور بایدن پس از دو دهه جنگ، نیروهای آمریکایی را به خانه برمی‌گرداند.
نویسنده: دیوید زوچینو
ترجمه: اسدالله جعفری پژمان
منبع : نیویورک تایمز
رئیس جمهور بایدن، با اظهار اینکه ایالات متحده مدت‌ها پیش مأموریت‌اش را در سرکوب تروریست‌ها به عنوان پناهگاه امن در افغانستان به پایان رسانده بود، او در 14 آپریل اعلام کرد که تمام نیروهای آمریکایی تا 11 سپتامبر کشور را ترک می‌کنند. اما نیروهای ایالات متحده در 25 آپریل، خروجش را از این کشور آغاز کرد.
مأموریت جنگی‌که چهار رئیس جمهور را درگیر خود کرده است که شامل تلفات نیروهای آمریکایی نیز می‌شود، دشمنِ ظالم، شریک فاسد و گمراه کننده‌ی آن دولت افغانستان درنهایت به پایان می رسد. آقای بایدن اذعان کرد که پس از 20 سال جنگ و طولانی‌ترین استقرار آمریکایی‌ها در خاک کشور خارجی، روشن است که نیروهای ایالات متحده نمی‌توانند افغانستان را به یک دموکراسی مدرن و پایدار تبدیل کنند. بایدن در سخنرانی خود از ساختمان معاهدات نظامی در کاخ سفید گفت: «جنگ در افغانستان هرگز به معنای اقدامی چند نسلی نبود. بایدن گفت که تقریباً 2500 تا 3500 نظامیان آمریکایی باقیمانده تا بیستمین‌سالگرد حمله ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱، رویداد متزلزلی‌که حمله اولیه نظامی را تسریع کرد، به خانه‌های‌شان باز می‌گردند». اکنون همانطورکه رئیس جمهور به ادامه حمایت از افغانستان تعهد داد و با به بن‌بست رسیدن گفتگوهای صلح، هدف پایدار جنگ دو دهه، بدون تغییر باقی مانده است: با اطمینان از اینکه دیگر هرگز از افغانستان برای اهداف و راه اندازی حملات تروریستی استفاده نخواهد شد.
چرا ایالات متحده به افغانستان حمله کرد؟
هفته‌ها پس از حمله القاعده به ایالات متحده در ۱۱ سپتامبر، رئیس جمهور جورج دبلیو بوش اعلام کرد که نیروهای آمریکایی حملاتی را علیه گروه تروریستی و اهداف طالبان در افغانستان آغاز کرده‌اند. رئیس جمهور بوش گفت: «این اقدامات که با دقت هدف گذاری شده، برای ایجاد خلل در استفاده از افغانستان به عنوان پایگاه عملیاتی تروریست‌ها و حمله به ظرفیت نظامیان رژیم طالبان انجام شده است». آقای بوش گفت طالبانی‌که در آن زمان بیشتری مناطق افغانستان را اداره می‌کردند، تقاضای وی را به خاطر تحویل دادن رهبران القاعده که حملات را از پایگاه‌های داخل افغانستان برنامه‌ریزی کرده بودند، رد کردند. بوش گفت که قصد دارد رهبران القاعده را به محاکمه بکشاند و افزود: «اکنون طالبان این هزینه را پرداخت خواهند کرد».
حتی در آن زمان، رئیس جمهور هشدار داد که عملیات آزادی پایدار مستلزم یک سلسله فعالیت‌های طولانی مدت برخلاف سایر مواردی است که ما دیده‌ایم. در دسامبر ۲۰۰۱، اسامه بن‌لادن، رهبر گروه القاعده و دیگر فرماندهان ارشد آن، به پناهگاه امنی در پاکستان، در کشور متحد صوری و ظاهری آمریکا گریختند. در ابتدا نیروهای آمریکایی آن‌ها را تعقیب نکردند و سرانجام پاکستان به پناهگاهی امن برای فرماندهان و جنگجویان طالبان تبدیل شد که در سال‌های بعد برای حمله به نیروهای آمریکایی و افغان از مرز عبور کردند. در داخل افغانستان، با پایان یافتن سال ۲۰۰۱، نیروهای آمریکایی به سرعت حکومت طالبانی را سرنگون کردند و نیروهای جنگی آن را در هم شکستند. در ماه می سال ۲۰۰۳، دونالد رامسفلد، وزیر دفاع آمریکا، از پایان یک عملیات گسترده‌ی جنگی در این کشور خبر داد.
مأموریت چگونه در افغانستان دگرگون شد؟
ایالات متحده و ناتو پس از سرکوب طالبان، برای بازسازی یک کشور شکست‌خورده و ایجاد دموکراسی به سبک غربی، میلیاردها دالر صرف تلاش برای بازسازی یک کشور فقیر کردند که قبلاً در دو دهه جنگ ویران شده بود، اولین بار در زمان اشغال شوروی در دهه ۱۹۸۰ و سپس در جریان جنگ‌های داخلی. این موفقیت‌های اولیه بود. یک دولت غرب‌گرا ایجاد شد، مکاتب، شفاخانه‌ها و امکانات عمومی جدید ساخته شد، هزاران دختری‌که تحت حاکمیت طالبان از تحصیل منع شده بودند، وارد مکاتب و مدارس شدند. عمدتاً زنانی‌که توسط طالبان در خانه‌های خود محصور بودند، به دانشگاه رفتند، به نیروی کار پیوستند، در دستگاهای پارلمانی و دولتی خدمت کرده‌اند .اما فساد بیداد می‌کرد و صدها میلیون دالر برای بازسازی و سرمایه‌گذاری به سرقت رفت و یا هم اختلاس می‌شد. دولت ثابت کرد که قادر به تأمین اساسی‌ترین نیازهای شهروندان خود نیست. غالباً دستورات و احکامِ آن‌ها به سختی از کابل، پایتخت آن به دیگر شهرهای بزرگ افغانستان می‌رسید. در سال ۲۰۰۳ با حضور هشت هزار سرباز آمریکایی در افغانستان، ایالات متحده شروع به تغییر روندِ عملیاتی به جنگ در عراق کرد که در ماه مارچ همان سال آغاز شد.
در میدان جنگ چه اتفاقی افتاد؟
طالبان علیرغم حملاتِ مداوم نیروهای آمریکایی و ناتو، نیروهای نظامی خود را که قبلاً تحت کنترل خودشان بود و می‌خواستند بر مردم افغانستان، با وعده‌‌های چرب مانند بازسازی مکاتب، مراکز دولتی، جاده‌ها و پل پیروز شوند، و با این روش توانایی‌های جنگی‌اش را تقویت کردند. با تهدید طالبان برای افزایش نیروهای نظامی، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، هزاران سرباز دیگر را نیز به عنوان بخشی از قوا به نام نیروهای «موج» به افغانستان اعزام کرد که در اواسط سال ۲۰۱۰ به صد هزار نیرو رسید. اما طالبان با وجود قدرت جنگی و حملات هوایی آمریكایی‌ها، تلفات سنگینی به نیروهای امنیتی افغانستان وارد كردند و بلکه طالبان نیرومندتر هم شدند .در ماه می ۲۰۱۱، یک تیم عملیاتی از نیروهای ویژه دریایی ایالات متحده، اسامه بن‌لادن را در منطقۀ ایبت‌آباد پاکستان، جایی‌که وی سال‌ها در نزدیکی یک مرکز آموزش نظامی پاکستان زندگی می‌کرد کشت.
در ماه جون، اوباما اعلام کرد که بازگشت نیروهای آمریکایی را پس به کشور آغاز می‌کند و مسئولیت امنیتی را تا سال ۲۰۱۴ به افغان‌ها می‌سپارد. در آن زمان، پنتاگون به این نتیجه رسیده بود که جنگ را نمی‌توان از راهِ نظامی به پیروزی رساند و تنها راه حل این است که از راه مذاکره می‌توان به این درگیری‌ها پایان داد و این سومین بار در سه قرن گذشته است که یک قدرت جهانی درگیر آن است. جنگجویان و مبارزان افغان ارتش انگلیس را در قرن نوزدهم و ارتش روسیه را در قرن ۲۰ شکست دادند. با به بن بست مواجه شدن جنگ در این کشور، اوباما در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ عملیات گسترده‌ی جنگی را پایان داد، به آموزش و کمک به نیروهای امنیتی افغانستان روی آورد.
تقریباً سه سال بعد، رئیس جمهور دونالد ترامپ گفت که اگرچه اولین نیت او این بود که همه نیروها را بیرون بکشد، اما در صورت نیاز به تعقیب جنگ ادامه خواهد داد. وی تأکید کرد که هرگونه عقب‌نشینی و خروج نیروها براساس شرایط جنگی و نه براساس جدول‌زمانی از پیش تعیین شده انجام می‌گردد .اما دولت ترامپ از سال ۲۰۱۸ با طالبان گفتگو کرد و این گفتگو منجر به مذاکرات رسمی شد که دولت افغانستان را به رهبری اشرف غنی، رئیس جمهور این کشور، از مذاکرات تحریم و محروم کرد.
وضعیت مذاکرات صلح چگونه است؟
در فبروی سال ۲۰۲۰، دولت ترامپ توافق نامه‌ای را با طالبان امضا کرد که بر اساس آن از همه نیروهای آمریکایی خواستار ترک افغانستان تا اول ماه می ۲۰۲۱ شدند. در عوض طالبان متعهد شدند که روابطش را با گروه‌های تروریستی مانند القاعده، دولت اسلامی یا داعش در افغانستان قطع کنند، خشونت را کاهش داده و با دولت افغانستان مورد حمایت آمریکا مذاکره کنند. پس از امضای توافق نامه، طالبان حمله به سربازان آمریکایی را متوقف کردند و از بمب‌گذاری‌های بزرگ تروریستی در شهرهای افغانستان خودداری کردند. ایالات متحده حمایت هوایی از نیروهای دولتی را کاهش داد و آن را مشروط در مواردی کرد که اگر نیروهای افغان در معرض خطر و یا تهاجم قرار بگیرند به آن‌ها حمایت هوایی خواهند کرد. اهداف اصلی توافق در سال ۲۰۲۰ این بود که رهبران افغانستان و طالبان در مورد راه حل سیاسی برای یک دولت جدید و قانون اساسی مذاکره کنند، خشونت را کاهش دهند و در نهایت آتش‌بس دایمی و پایدار برقرار شود.
اما دولت، طالبان را به ترور مقامات دولت افغانستان و اعضای نیروهای امنیتی، مدافعان جامعه مدنی، روزنامه‌نگاران و کارمندان حقوق بشر متهم کرد، از جمله چندین زنی‌که در روز روشن به آن‌ها تیراندازی شد و ترور شدند. طالبان به دلیل موقعیت‌های مستحکم خود در میدان نبرد و خروج قریب‌الوقوع نیروهای آمریکایی در مذاکرات با دولت افغانستان که از ماه سپتامبر در دوحه قطر آغاز شده بود، دست بالای داشته است و اما این مذاکرات از آن زمان تا حالا متوقف شده است. بنابراین؛ پنتاگون گفته است که جنگجویان طالبان به تعهداتش عمل نکردند و به کاهش خشونت یا قطع روابط با گروه‌های تروریستی به این توافق احترام نگذاشتند.
پس از آنكه جو بایدن در ماه آپریل از خروج نیروهای آمریكایی خبر داد، ناتو گفت كه هفت هزار سربازش در افغانستان همزمان با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج می‌شوند. با اینحال؛ دولت بایدن می‌گوید که به حمایت از گفتگوهای صلح ادامه میدهد اما به نظر می‌رسد که طالبان تمایلی چندان به مذاکره ندارند. آن‌ها همچنین صریحاً نگفته‌اند که با تقسیم قدرت در دولت موافقت می‌کنند یانه، در عوض این معنی را میدهد که قصد دارند به دنبال انحصار قدرت باشند.
آیا نیروهای امنیتی افغان می‌توانند بدون سربازان آمریکایی مانع حمله طالبان شوند؟
در ماه‌های اخیر، نیروهای امنیتی افغانستان ده‌ها قرارگاه و پوسته امنیتی را در برابر حملات طالبان از دست دادند. قرارگاه‌های ارتش و پولیس با فرار از خدمت، ضعف در میزان استخدام مجدد، روحیه و رهبری ضعیف، سرقت پول و اشیا توسط فرماندهان نظامی تخلیه و متروکه شده است. آن‌ها با تلفات سنگینی مواجه هستند که به گفتۀ فرماندهان آمریکایی سخت است و قابل تحمل نیست. نیروهای امنیتی پوسته‌های بازرسی را در چندین شاهراه اصلی رها کردند و به طالبان واگذار کردند که آن‌ها دارند در هر نقطه‌ی از کشور زنجیرهای بازرسی ایجاد می‌کنند از موترخودرو‌ها، رانندگان و مردم مالیات می‌گرند و به آن‌ها رسید مالیاتی رسمی و معتبر می‌دهند. شبه‌نظامیان محلی هم ایستگاه‌های بازرسی در حومه شهرهای بزرگ ایجاد کردند و این هراس را به وجود آورده است که پس از خروج نیروهای بین‌المللی آن‌ها تلاش دارند که کنترل شهرها را از دولت به دست بگیرند.
ایالات متحده سالانه حداقل ۴ میلیارد دالر برای ارتش افغانستان هزینه كرده است و ۷۴ میلیارد دالر از زمان شروع جنگ تا حالا هزینه کرده است. دولت بایدن متعهد شده است كه پس از خروج نیروهای آمریكایی، به پشتیبانی نیروهای افغان ادامه میدهد. در ارزیابی‌های استخباراتی طبقه‌بندی شده که در بهار امسال به دولت بایدن ارائه شد، گفته شده است كه افغانستان می‌تواند در ظرف دو یا سه سال پس از خروج نیروهای بین‌المللی، عمدتاً تحت كنترل طالبان قرار گیرد. طالبان هیچ اعلامیه‌ی مبنی بر اینکه حملات سالانه خود را در فصل بهار متوقف خواهند کرد یانه نداده است. اما آن‌ها معمولاً عملیات‌های جنگی را با گرم شدن هوا آغاز می‌کنند. از گزارش‌ها و ارزیابی‌های تهدیدآمیز نتیجه به دست می‌آید که طالبان اطمینان دارد می‌تواند به پیروزی نظامی دست یابد. در این گزارش می‌افزاید: «طالبان احتمالاً در میدان جنگ دستاوردهایی خواهد داشت و در صورت حمایت نیروهای ائتلاف پس از خروج، دولت افغانستان در مهار و کنترل طالبان قادر خواهد بود».
