روزنه صلح: آقای جامی یکی از فعالین حقوق بشر و مسوول بخش دادخواهی بازگشایی مکاتب دخترانه در افغانستان است. او در بخش دسترسی زنان و دختران افغانستان به آموزش و بازگشایی مکاتب دخترانه بصورت جدی فعالیت می‌کند. آقای جامی، در مصاحبه‌ی اختصاصی با روزنه صلح، می‌گوید که متاسفانه بعد از فروپاشی نظام‌جمهوریت و با به قدرت رسیدن گروه طالبان تمامی حقوق انسانی، قانونی و ذاتی و فطری شهروندان افغانستان از آنان گرفته شدهاند که حقوق دختران در رأس قرار دارند. در قدم نخست طالبان درب مکاتب و بعد درب دانشگاهها را به روی دختران و زنان افغانستان بسته نموده و زنان افغانسان را از حضور در جامعه به صورت کلی حذف نموده‌اند.
روزنه صلح: آقای جامی لطف کرده در مورد دادخواهی تان در قبال بسته ماندن مکاتب دخترانه در افغانستان توضیح دهید؟ از دادخواهی شما چه مدت می‌گذرد و تا هنوز چه نتایج ملموس بدست آوردید؟
آقای جامی: ما از آوان بسته شدن مکاتب دخترانه برنامههای دادخواهی خود در سطح ملی، منطقه‌ای و بینالمللی با فارمت‌ها و راهکارهای مختلف شروع کردیم. دادخواهی ما بیشتر به محراق اگاهی‌دهی و بسیج سازی منابع و امکانات موجود برای یک دادخواهی بینالمللی متمرکز بوده است تا ما بتوانیم با ایجاد فشارهای لازم بر جامعه بینالمللی و کشورهای که در قبال افغانستان تعهد دارند متوجه بسازیم که افغانستان به فراموشی سپرده نشود و زنان افغانستان بصورت کل مانند سالهای ۱۹۹۷م از حضور در جامعه و دسترسی به حقوق شان محروم نگردد. متاسفانه برنامه های دادخواهی و برنامه های اعمال فشار و سطح فشار از بالا به پایین عمودی یعنی از بالا به پایین نیست بلکه افقی است، برنامه دادخواهی زمان بر و وقت گیر است اما بی نتیجه نیست، نیاز به تلاش پیهم و مستمر دارد. در بیست ماه گذشته در سطح منطقه‌ای و بین المللی در نشست کشورهای بزرگ جهان، در مجمع عمومی سازمان ملل، در نشست عالی سران جهان، در نشست جی بیست و جی هفت و سازمان همکاری اسلامی (OIC) مسأله دادخواهی برای دختران و زنان افغانستان در صدر برنامهها قرار داشته‌اند. اینکه آموزش دختران و زنان افغانستان در صدر برنامهها و آجنداها قرارگرفته محصول تلاش های جمعی و کولیکتیفی مدافعین، مردم، شهروندان و خانواده ها بوده است. نتایج این همه تلاش ها همین است که ما و شما می بینیم که حداقل مسأله باز شدن مکاتب دختران در اولویت جامعه جهانی قراگرفته است. دسترسی دختران به آموزش و تعلیم و تربیت باکیفیت یکی از بحث‌های اساسی است. همچنان متوجه ساختن کشورها و سازمان های بینالمللی به تعهدات شان با در نظرداشت کنوانسیون‌های بینالمللی حقوق شهروندی، حقوق ذاتی و فطری و همچنان تعهدات که به اهداف انکشاف پایدار وجود دارد و به خصوص هدف چهارم آن که از سال ۲۰۱۵ الی ۲۰۳۰م باید عملی گردد، صورت گرفته است. آگاهی دهی، بسیج سازی و وارد کردن فشار لازم سیاسی بر حکومت طالبان تا درب مکاتب و مکاتب بروی دختران و زنان افغانستان باز شود، یکی از دستاوردهای ما تا کنون بوده است.
روزنه صلح: سال تعلیمی جدید با حذف کامل زنان آغاز گردید، تا هنوز طالبان حاضر به بازگشایی مکاتب و مکاتب دخترانه نشده اند، فکر می‌کنید در سال جدید تعلمیی طالبان حاضر به بازگشایی مکاتب دخترانه شوند و اگر نمی‌کنند چه چالش جدی در برابر آموزش دختران وجود دارد که طلبان حاضر به بازگشایی مکاتب دخترانه نیست؟
آقای جامی: متاسفانه سومین سال‌تعلیمی در افغانستان در وضعیت آغاز میگردد که دختران از حق‌آموزش و دسترسی به آموزش باکیفیت محروم میگردد. متاٌسفانه یک باردیگر همان دور باطل سالهای ۱۹۹۶م خانواده‌ها، دختران و جامعه ما تجربه میکنند. تعهدات که گروه طالبان بار بار برای مردم و جامعه جهانی داده است، به آن هیچگونه احترام و پابندی ندارند و تا هنوز هیچگونه اقدام و گام مثبت در این راستا از سوی طالبان برداشته نشده و ما شاهد آن نیستیم. بدون شک تازمان که طالبان در قدرت قراردارند از مسله آموزش دختران به عنوان ابزاری سیاسی و گیروگانی برای رسیدن به قدرت، حفظ قدرت و کسب مشروعیت استفاده خواهند کرد.
مشکل اساسی این است که آنچه را طالبان به عنوان مانع و مشکل مطرح میکنند، نه از لحاظ دینی، نه از لحاظ فرهنگی، نه از لحاظ مردم و نه تعهدات حقوقی و قانونی که ما در افغانستان داشتیم و نه از لحاظ تعهدات بینالمللی به هیچ صورت در مغایرت با هیچ یکی از مسایل و ارزشها قرارندارد. تنها طالبان در پی خلق بهانه است تا مانع آموزش و پرورش نسل آینده و مانع با سواد شدن دختران سرزمین ما گردد. مسله‌ای که طالبان به عنوان مشکل تخنیکی مطرح میکنند، مشکل تخنیکی خاص وجود ندارد، تمامی کشورها و سازمانهای بینالمللی که در بخش آموزش تعهدات در قبال افغانستان دارند آماده هستند که مردم افغانستان را در بخش آموزش حمایت نمایند. موضوع نصاب تعلیمی و کمبوتات به هیچ صورت قابل پذیرش نیست، بخاطر اینکه هچگاه به عقل سالم جور در نمی‌آید که نصاب آموزشی که برای پسران درست و مناسب باشد اما عین نصاب درسی برای دختران نا مناسب و نادرست باشد. دلایل را که طالبان مطرح میکنند هیچکدام عمده‌ترین دلیل شده نمی‌تواند که مانع رفتن دختران به مکاتب شوند. اصلی‌ترین عامل مخالفت طالبان با آموزش دختران این است که این گروه از لحاظ ایدیولوژیک با آموزش زنان و دختران مشکل دارد و بر همین اساس تا هنوز نتوانسته به تفاهم برسند و راه برای بازگشایی مکاتب دخترانه بیابند. مقامات بلند رتبه حکومت طالبان از جمله وزیر تحصیلات عالی و معارف شان در سخنرانی‌ها و صحبت‌های شان به صورت واضح و روشن و صریح مخالفت شان علیه حقوق زنان و دختران و دسترسی آنان به مکاتب و مکاتب بیان نموده‌اند.
روزنه صلح: شما در طول این مدت با جامعه جهانی، نهادهای بینالمللی و رهبران سیاسی جهان درتماس بودید و از طریق ارسال نامه ها و پیام ها خواستار بازگشایی مکاتب دخترانه شده اید، چرا جامعه جهانی و سازمان های بینالمللی مواضع نرم نسبت به طالبان دارند؟
آقای جامی: بحث دادخواهی در سطح بین‌الملل در گذشتهها وجود داشت، حال هم وجود دارد و در آینده ادامه خواهد یافت. بحث دادخواهی نیاز به زمان دارد. متاسفانه بعد از آغاز جنگ اوکراین، اولویتها به اوکراین داده شد و افغانستان از اولویت جهانی پایین آمد. در ضمن کشورها و سازمانهای بینالمللی منتظر بودند تا بدانند که طالبان تعهدات که بر اساس توافقنامه‌دوحه با آمریکا داشتند چگونه عملی و تطبیق میکنند و آنها در کجای کار قرادارند. متاسفانه طالبان از ابتدا صادق نبودند، نه در حال‌حاضر صادق اند و نه مطابق قرارداد دوحه به پیش می روند. براین اساس زمان نیاز بود تا این مسله برجسته شود و کشورها و نهادهای بینالمللی و مردم دنیا متوجه شود که مسله آموزش دختران یکی از مسایل بسیار مهم، جدی و یکی از اولویت های اصلی است باید بر آن رسیدگی شود. این مسله نیاز به این دارد که چگونه ساختارهای مشروع که در سطح بین‌الملل عمل میکنند از لحاظ سیاسی فشارهای لازم را بر گروه طالبان وارد مینمایند. خبر خوب این است که یکی از نتایج حداقل این دادخواهیها و برنامهها این است که وزیر معارف و تحصیلات عالی این گروه ممنوع الورود به اتحادیه اروپا خوانده شد و محدودیتهای را برای آنها وضع نمودند. قرار است در سال ۲۰۲۳ اقدامات جدیتر از طرف جامعه بینالمللی، سازمانهای بینالمللی و کشورهای حامی افغانستان روی دست گرفته شوند و برنامههای مشخصتر راه اندازی خواهند شد. نرمی جامعه بینالمللی و کشورهای حامی افغانستان در مقابل گروه طالبان برای ما و مردم افغانستان سوال برانگیز است. این که دنیا تا کدام سطح از لحاظ سیاسی، هویتی و قرارداد دوحه می‌توانند طالبان را زیر فشار قراردهد تا طالب مکلف بسازند تا حقوق دختران و زنان در داخل افغانستان محفوظ شوند و به حقوق خود درسترسی پیداکنند، خود یک مسله است.
روزنه صلح:خانم فوزیه کوفی در یک مصاحبه با رسانه ها در قطرگفت، که مشکل امروزی افغانستان تنها نرفتن دختران به مکاتب و محرومیت از کار خلاصه نمی شود بلکه خطر جدیتر این است که در نصاب تعلیمی طالبان انتهاری تربیه میشوند، نظر شما در مورد نصاب تعلمیی گروه طالبان و نظر خانم کوفی چیست؟
آقای جامی: مسایل که از طرف فعالین‌مدنی، دادخواهان و خانم کوفی مطرح میشوند یک مسأله مهم و جدی است. تنها رفتن به مکتب و حضور در مکتب راه حل نیست بلکه دسترسی به تعلیم و تربیه و آموزش با کیفیت که شامل چهار مؤلفه می شوند (نصاب آموزشی، معلم، امکانات آموزشی و شاگرد) اینها موجود باشند و این چهار مؤلفه می توانند نشان دهنده یک آموزش با کیفیت باشند. اگر درهای مکاتب برای دختران باز شوند و نصاب آموزشی بر اساس آجندای جهادی و نصاب آموزشی جهادی گروه طالبان تدریس گردد، این نوع نصاب آموزشی ما را بجای خود کفایی به عقب برمیگرداند و از لحاظ ذهنی کودکان و نسل جدید ما را شستشو می‌دهند. در نصاب های آموزشی گروه طالبان ارزشهای انسانی، حقوق بشری، ارزش های فرهنگی و ارزشهای مدرن امروزی مورد توجه قرار نگرفته بلکه بیشتر به ارزشهای که خود طالبان بصورت ایدیولوژکی باورمند است گنجاینده شده و بیشتر به موضع عُقبا بجای دنیا پرداخته شده در حالیکه ما به هردو بعد نیازمندیم.
در قدم دوم درکنار آموزش ما نیازمند استادان مسلکی هستیم که چگونه می توانند شاگردان آموزش و تربیت کنند. از لحاظ زیربنای و کمک های مالی دنیا حاضر است همکاری کنند، دختران حاضر هستند به مکتب بروند، خانوداه ها حاضراند دختران شان را برای کسب آموزش به مکاتب و مکاتب بفرستند. معملین ما حاضراند که آموزش بدهند. موضوع نصاب تعلمیی یک مسله مهم و حیاتی است در بیست سال گذشته تلاش شده بود که نصاب تعلیمی مطابق شرایط و نیاز روز و بازار کار اماده شود و یک نصاب بهتر در تاریخ افغانستان باشد. ما نباید فراموش کنیم که تنها باز شدن مکاتب و رفتن دختران به مکتب راه حل نیست بلکه دسترسی به آموزش با کیفیت از اهداف کار و از اساسات دادخواهی ما، مردم، دختران و شهرندان افغانستان است.
روزنه صلح: پیشنهاد و راهکار شما به جامعه جهانی و سازمان ملل متحد چیست؟
آقای جامی: پیشنهاد مشخص ما از جامعه جهانی و سازمان ملل این است که با در نظرداشت فعالیت‌های که ما داریم و نیاز مندی های که هست، باید سه اقدام جدی و اساسی روی دست بگیرند: فشارهای لازم را متناسب به قوانین بینالمللی بالای طالبان اعمال بکنند تا طالبان مجبور شوند که حق دسترسی زنان و دختران به مکاتب و دانشگاهها بصورت قطعی تضمین کنند. پیشنهاد دوم این است که حکومت آمریکا مطابق قرارداد دوحه طالبان مجبور بسازند که تا به حقوق زنان و دختران احترام گذاشته و دسترسی زنان و دختران را به آموزش و مکتب فراهم نمایند. پیشنهاد سوم به کشورهای اسلامی و ساختارهای اسلامی این است که با درنظرداشت تمامی ارزشها و اساسات دین آنچه را در کشورهای خود شان می‌پسندند اقدامات هماهنگ و منسجم داشته باشند تا طالبان را وادار بسازند و قناعت دهند که اجازه بدهند درب مکاتب و دانشگاهها به روی دختران و زنان افغانستان باز شوند.
