با حاکمیت دوباره طالبان در افغانستان در پانزدهم آگست سال ۲۰۲۱ میلادی، محدودیتهای بیشماری در کار رسانهی افغانستان از سوی طالبان وضع شد که منجر به سانسور گزارشهای خبری، منع پخش و نشر موسیقی و سریالهای تلویزیونی، دستور حجاب اجباری بر زنان خبرنگار و گردانندهها میباشد. این اقدامات طالبان روی کار رسانهیی تاثیرات منفی از لحاظ اطلاع رسانی دقیق، بیکار شدن خبرنگاران به خصوص خبرنگاران زن و افزایش مشکلات اقتصادی داشت. اما موج سرکوب خبرنگاران و آهانتگرایی روشن به خبرنگاران و کار خبرنگاری از جمله دستورالعملهای تازهی طالبانی گفته میشود که در یک سال گذشته به طور سیستماتیک جامهی عمل به آن پوشانیده است.
ما در این گزارش، به موارد سرکوب رسانهها و پیامدهای آن، بازداشت و زندانی کردن خبرنگاران که به اطلاع رسانی حقایق در افغانستان، پرداخته است و توسط طالبان مورد سرکوب سیستماتیک قرار گرفته اند، پرداختهایم.
رسانهی روزنه صلح، در صحبتی با یکتن از اعضای خانواده مهدی انصاری، خبرنگاری که در زندان طالبان به سر میبرد، دریافته است که او به دلیل چند پست انتقادی علیه طالبان در صفحهی فیسبوک و یوتیوب شخصیاش، شامگاه روز شنبه تاریخ ۱۴ میزان امسال (۱۴۰۳) از ساحهی پلخشک غرب کابل از سوی نیروهای استخبارات طالبان بازداشت شده است. مهدی انصاری از سه ماه به اینسو در ریاست صفر چهل استخبارات طالبان در بند به سر میبرد. به قول این عضو خانوادهی مهدی انصاری، او از اوایل دستگیریاش تا به حال از طرف طالبان باری محکمه شده است. تاریخ دقیق این محکمهی نخست مهدی انصاری خبرنگار بازداشت شده، در دسترس رسانهی روزنه صلح قرار نگرفته است.
مهدی انصاری یکتن از خبرنگاران برحال در ولایت کابل بود. این خبرنگار، در آژانس افغان نیوز به عنوان گزارشگر کار میکرد که توسط طالبان به دلیل گذاشتن پستهای انتقادی علیه گروه طالبان، در صفحهی فیسبوک و یوتیوب شخصیاش بازداشت شده است و تا زمانی نامعلوم در بند خواهد بود.
مهدی انصاری در یکی از کنفرانس های خبری – روزنه صلح
حسنا حمزه (مستعار)، یکی از خبرنگاران زن در افغانستان است که سال قبل توسط طالبان در کابل بازداشت شد و مدتی را تحت شکنجهی طالبان بوده است. این خبرنگار میگوید، جرماش فقط نشر حقایق بود که طالبان نقص میشد. او به عنوان خبرنگار مسئولیتاش را در قبال مردم افغانستان انجام میداد که طالبان با پلیدی به دام انداخته و زندانی کرده است.
حسنا، در بخشهای تهیهی خبر و گزارشهای نقص حقوق بشر، حوزه زنان و کودکان افغانستان از ده سال به اینسو به عنوان خبرنگار کار میکند.
حسنا، در سال ۲۰۲۳ میلادی توسط نیروهای گروه طالبان بازداشت شده و مدتی در زندان طالبان به سر برده است. او تجربهاش را از زندان چنین میگوید:« بازداشت من، آغاز یک کابوس شد که حتا با گذشت مدت طولانی، آثارش در ذهنم باقی مانده است. زمانی که من را در سلول انفرادی بردند، هیچ چیز جز سکوت و تاریکی وجود نداشت. هیچ چیزی جز صدای سکوت و تاریکی وجود نداشت. درآن لحظات، آنچه از همه بیشتر آزارم میداد، رفتارهای تحقیر آمیز و تهدید آمیز طالبان بود. آنها نه تنها به عنوان یک خبرنگار بلکه به عنوان یک زن افغانستان هر چه از دهانشان خارج میشد، برای شکستن روحیهام بود. اتهامهای بی اساس طالبان و تلاش برای وادار کردنم به سکوت، تنها بخش کوچکی از آنچه بود که تجربه کردم.»
او در ادامه میگوید، تجربهی زندان طالبان برایش هر چند که دشوار بوده، اما به این حقیقت پیبرده که یک خبرنگار باید در هر شرایطی برای اطلاع رسانی دقیق و حقایق جامعه باید ادامه دهد. به گفتهی حسنا: «زندان تجربهی تلخی برایم بود. اما برای من یاد داد که من و دیگر خبرنگاران باید برای حقیقت و آزادی به راه مان ادامه بدهیم.»
نظر به گزارش سالانهی مرکز خبرنگاران افغانستان، در سال ۲۰۲۴ میلادی، محدودیتها و دستگیری خبرنگاران نسبت به گذشته ۸ در صد افزایش داشته است.
در گزارش این مرکز آمده بود که در سال ۲۰۲۴ میلادی، ۱۸ رسانه توسط طالبان مسدود شده و بیش از ۵۰ خبرنگار بازداشت شده است که دست کم پنج نفر از خبرنگاران در زندان طالبان به سر میبرد.
همچنان در ادامه گفته شده بود که در سال ۲۰۲۴ میلادی، ۱۸۱ مورد نقض حقوق خبرنگاران و کار رسانهی در افغانستان توسط گروه طالبان به ثبت رسیده است.
راحل تلاش فعال مدنی و حقوق زنان، در صحبت خود با رسانهی روزنه صلح میگوید، طالبان در سه سال حکومت خود در افغانستان، دست به هر نوع خشونت علیه فعالین حقوق بشر زده است که شامل رسانهها و خبرنگاران میشود. به گفتهی این فعال حقوق بشر، طالبان همواره در تلاش است صدای آزدای بیان خاموش کنند که با دستگیری و زندانی کردن خبرنگاران و فعالین رسانهیی از بازتاب صدای مردم و انعکاس صدای یک ملت به جهانیان به گونهی وحشیانه سرکوب و جلوگیری میکنند.
بانوتلاش در ادامه میافزاید، هدف از توهین، تحقیر و زندانی کردن خبرنگار توسط طالبان این است که صدای مردم به بیرون درز نکند و خبرنگاران به دلیل داشتن هراس از جان شان از اطلاع رسانی حقایق خود داری می کند.
او میگوید، برای پیشگیری از افزایش بحرانهای نقض حقوق بشر در افغانستان، خبرنگاران و رسانههای که در کشورهای امن فعالیت دارند، برای دادخواهی احقاق حقوق بشر و آزادی بیان در افغانستان کمیتهی را تشکیل داده، برای کشانیدن گروه طالبان به دادگاه کیفری لاهه مستندسازی نمایند.
از سوی هم محسن محمودی (مستعار)، یکی از خبرنگاران در افغانستان از نبود فضای مسالمت آمیز در مقابل خبرنگاران و کار رسانهیی در افغانستان شکایت میکند.
محسن از هشت سال به این سو در رسانههای حوزه غرب کشور به عنوان گزارشکر کار میکند، او از اقدامهای محدود کنندهی حکومت طالبان شاکی است و آٖن را غیر قابل قبول میداند.
از نظر این خبرنگار، افزایش بازداشتهای خودسرانه خبرنگاران توسط گروه طالبان در بند انداختن آنان و سرکوب کار رسانهی باعث به افول کشیدن آزادی بیان و به صفر کشدن کار رسانهیی در افغانستان میشود.
آقای محمودی میافزاید، با بازداشت خبرنگاران و سرکوب کار رسانهیی باعث بروز مشکلات اطلاعاتی در میان مردم و حکومت به وجود میآید و همچنان نمایش هنر و دستاورد های مردم افغانستان از پردهی رسانههای جهان محو میشود و باعث از بین بردن ارزشهای علمی و فرهنگی کشور می شود.
او در ادامه میگوید، نهاد های مسئول محافظت از خبرنگاران که در افغانستان فعالیت دارد، باید برای دفاع از حقوق خبرنگاران و رسانهها در مقابل طالبان دادخواهی نماید: « نهادهای حامی رسانهها، باید در مقابل بازداشت خبرنگاران و متوقف نمودن رسانهها صدا بلند کنند. این نهادهای مسئول باید با برگذاری جلسات اظطراری و خواستار همکاری از نهادهای بین المللی، اقدامی برای توقف بازداشت و سرکوب رسانهها انجام دهد.»
محسن محمودی در آخر می گوید، مسئولین نهادهای حامی رسانه به جای هراس از طالبان، باید به صدای مردم و اصول کار رسانهیی پابند بماند. برای دفاع از حقوق خبرنگاران در مقابل اقدامهای خود سرانهی طالبان صدا بلند نمایند. همچنان طالبان به جای دستگیری و بازداشت خبرنگاران، کمیسیون تخطی رسانهی فعال نموده و طبق قانون آزادی و رسانه با خبرنگاران و کارمندان رسانهیی برخورد کنند.
آخرین گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان نشان میدهد که در یک سال گذشته، ۱۸۱ مورد نقض حقوق رسانهها به ثبت رسیده است که شامل، ۱۳۱ مورد تهدید، ۵۰ مورد بازداشت و متوقف کردن ۱۸ کار رسانهیی از سوی طالبان انجام شده است.
