همزمان با رسیدن روز جهانی مطبوعات (۳ می) خبرنگاران در افغانستان از چالش‌ها و محدودیت‌ها در قبال کارخبرنگاری شکایت دارند. این چالش‌ها با آمدن طالبان افزایش یافته و مشکلات را درعرصه‌ی اطلاع رسانی افزایش داده است. از آن جمله خبرنگاران زن در افغانستان بیشترین چالش را دراین عرصه پشت سر می‌گذرانند.
این درحالیست که درافغانستان در چهارمین سال متوالی از روزجهانی مطبوعات بزرگداشت می‌شود که زنان درقالب آزادی بیان صلاحیت درست کاری در رسانه و حق اشتراک درکنفرانس‌ها و پوشش گزارشات دولتی را ندارد، از این رو زنان از حاکمیت فعلی و پالیسی که در رسانههای داخلی تحت حاکمیت گروه طالبان فعالیت می‌کنند، شکایت دارند؛ و این محدودیت‌ها باعث شده استخدام کارمندان زن دررسانه های داخلی به صورت چشم گیری کاهش یافته است وسرنوشت خبرنگاران زن درحال نابسامانی قرار دارد.
Photograph: Hedayatullah Amid/EPA
حامیه نادری ۳۰ ساله یکی ازخبرنگاران زن است که ده سال می‌شود در رسانه های مختلف به عنوان «گزارشگر خبر» فعالیت دارد.
حامیه، قبل از آمدن طالبان در افغانستان دریک نهاد دولتی مصروف کار خبرنگاری بود اما با حاکمیت طالبان وظیفه اش را از دست داده و قادر به اخذ دست‌مزد سه ماهه‌اش نشده است. حامیه گفت« وقتی طالبان در کابل حاکم شد من با دفتر کارم قرار داد کاری‌ام را تجدید نموده بودم. بعد از اخراج از سوی طالبان سه ماهه معاشم را پرداخت نکردند. با حاکمیت طالبان تمامی زنان از محل کار ما به دستور طالبان اخراج شد.»
او میگوید، بعد‌از بیکارشدن‌اش توسط گروه طالبان در چندین رسانه تبعیدی به طور «رضاکار» مصروف کار است و معلومات را به طور آنلاین شریک می‌کنند. اجازه حضور در دفتر را از طرف مسئول رسانهی با آن کار می‌کند داده نشده است. حامیه میافزاید، چالش درمقابل کار او هر روز افزوده می‌شود از آن جمله نمی تواند، درساحه پوشش گزارش حجاب سیاه برتن و ماسک برصورت داشته باشد و باید یک مرد برای پوشش گزارش برود و درغیر آن نمی‌تواند اطلاعات را بدست بیاورد.
حامیه ازچالش‌های که با آن مواجه است چنین‌می‌گوید:« درسه سال حاکمیت طالبان من با عدم دسترسی اطلاعات دقیق، رویه زشت از طرف مسئولان امنیتی طالبان در اثنای پوشش گزارش، نبودن محیط‌مصئون کار، نداشتن معاش و چالش های اقتصادی شدید که گاهی باعث شده است ازکارم در عرصه‌ی خبرنگاری خسته و دلسرد شوم.»
او در اخیر گفت، ازطرف طالبان برای مسئولین رسانهی او کارمی کند دستور داده شده است ازنشرگزارش‌های در موضوعات حقوق بشر، از جمله حقوق زنان، تعلیم و تحصیل زنان، خودکشی و اعتراضات زنان علیه گروه طالبان و استفاده واژه‌ی طالب خودداری نمایند. همچنان این خبرنگار زن میافزاید، با نشر گزارشات در مورد خشونت علیه زنان، حقوق بشر و خلاف پالیسی طالبان، از سوی مسئولین اطلاعات فرهنگ طالبان در کابل مورد تهدید و اخراج از محل کار‌اش قرار گرفت.
دراین گزارش به مناسبت روزجهانی مطبوعات با چند تن از خبرنگاران زن برحال در رسانههای کابل، در مورد چالش های که آنها با آن مواجه اند، صحبت شده است.
حمیده سلطانی ۲۱ ساله، خبرنگار در یکی از رسانههای تصویری در کابل در صحبت با خبرنگار رسانهی روزنه صلح میگوید: در دفتر که او کار می‌کند، نخست یک خبرنگار زن نمی‌تواند به دلیل محدویت های وضع شده رهبری تیم خبر را داشته باشد و همچنان باید روی موضوعات حقوق زنان بحث نکنند. از کارشناسان زن در موضوعات مختلف تهیه گزارش تا سطح آخر نظر نخواهند در صورتی ضرورت دانستن موضوع، صحبت های کارشناس خانم باید چهره‌اش با نقاب سیاه پوشیده وقسمتی از چهره اش توسط گزارشگرباید بلور شود. به گفته‌ی این خبرنگار زن او یک سال می‌شود در دفتر کارش به‌طور رضاکار ( بدون معاش ) کار می‌کند و پوشش سوژه‌های بیرونی به مردان خبرنگار اولویت داده می‌شود. از رفتن خبرنگار زن درپوشش کنفرانس‌ها بیشتر اوقات جلوگیری می‌شوند. سهیلا می گوید:« تمام جهان امروزمی‌داند زنان خبرنگار در افغانستان در بدترین شرایط کاری قرار دارد؛ ولی همه مسئولین رسانه‌ها درجهان فقط تماشا کرده است. امروز وضعیت خبرنگاران از لحاظ مالی، امنیتی، دردسترس نگرفتن اطلاعات در اصرع وقت بزرگترین چالش در مقابل کار من و دیگر زنان فعال رسانهی است.»
سارا { مستعار} ۲۳ ساله است او که همزمان باحاکمیت طالبان سه سال قبل کارش را دریک رسانهی شنیداری ( رادیو ) کرد. سارا از شروع کارس تا حالا باچالش های زیادی روبرو است. او میگوید: با آنکه علاقه‌مند کارخبرنگاری است؛ اما دیدگاه ضعیف به عنوان خبرنگار زن او را ازکارش دلسرد نموده . به‌گفته‌ی سارا دررسانه‌ی او کار می‌کند پوشش گزارش های بیرونی، کنفرانس‌ها، مصاحبه با مقامات بلندپایه طالبان همواره برای کارمندان آقا ( مرد ) اولویت داده می‌شود و کارمندان زن بیشتر کارمندان زن کارهای دفتر را انجام میدهد.
از سوی‌هم مرکز خبرنگاران افغانستان به مناسبت روزجهانی مطبوعات در گزارشی از افزایش محدودیتهای نقض آزادی‌بیان گفته است.
در این گزارش آمده است که از ماه می ۲۰۲۴ میلادی تا کنون، ۲۱۵ مورد نقض آزادی رسانه‌ها ثبت شده است.
این آمار از افزایش ۵۸ در صدی نقض آزادی بیان در افغانستان توسط طالبان را واضح می‌سازد.
مرکز خبرنگاران افغانستان افزوده است که در پی فشار بر رسانه‌ها وضعیت وخیم شده و انجام کار خبرنگاری بر مناطق دور دست برای خبرنگاران دشوار شده است.
سارا می گوید، طالبان هیچ گاه حاضر نمی شود با یک خبرنگار زن صحبت نماید و وقتی خبرنگار نتواند مواد گزارش را تهیه نماید واضح است اعتبار درکارش کم می شود و جایگزین برایش انتخاب می‌شود. همچنان سارا میافزاید، معلومات دسته اول و دقیق از طرف مقام‌های طالبان برای خبرنگاران زن داده نمی‌شود که این می‌تواند در کیفیت کار آنها صدمه وارد نماید. به گفته‌ی خودش:« خوب یک چیزواضح است که وقتی یک کارمند کارش در وقت‌معینه ودرست انجام داده نتواند درکارش خالی گاه ایجاد می‌شود و اعتبار کاری‌اش پایین می‌آید.»
سارا میگوید، در دفتر که او کار می‌کند مردان در تمام عرصه از لحاظ صلاحیت و امتیازات پیش قدم است و این از نظر سارا محدودیت های وضع شده درقبال کارزنان دررسانه از طرف طالبان می‌داند؛ که کارمندان زن را از آن محروم کرده است. او میگوید،« معاش کارمندان آقا (مرد) بیشتر از کارمندان زن است چون‌که یک کارمند مرد می‌تواند در همه‌ی کنفرانس‌ها شرکت کنند، می‌توانند با مقامات طالبان مصاحبه نمایند و معلومات را در اسرع وقت بدست رسانه قرار بدهد و این باعث شده استخدام کامندان آقا در رسانه نسبت به خانم‌ها بیشتر است.»
نهاد نی (حمایت کننده رسانههای افغانستان) در گزارشی گفته است از دو هزار زن شاغل در عرصه‌ی خبرنگاری در افغانستان، تنها دو صد کارمند باقی مانده که عمدتا در بخش‌های فنی و پشت صحنه مشغول کار اند.
او در ادامه میگوید، درمحل کار او تمام ساعات کاری را با پوشیدن ماسک و حجاب سیاه سپری می‌کند ومحل کار شان نیزبا آقایان به‌طور جداگانه تنظیم شده است. در ادامه میافزاید، طالبان برای آنها دستور داده است که گزارش‌های خودکشی، قتل و بر ضد‌پالیسی حکومت طالبان را نشر نکنند و از صحبت درمورد آنها خودداری نمایند.
سمیه ولی‌زاده، مسوول کمیته ارتباطات خبرنگاران افغانستان گفته است، از ۲۲ دستورالعمل محدود کننده‌ی طالبان علیه رسانه‌ها، تنها هفت مورد خبرنگاران زن را هدف قرار داده است.
همچنان در گزارشی منتشر شده است که ۷ صد‌تن زن خبرنگار در کابل «پایتخت افغانستان» صد تن از آنان مشغول کار اند.
هاجر ۲۴ ساله، بیشتر ازدوسال می‌شود در رسانه به عنوان خبرنگار کار می‌کند. به‌گفته‌ی این خبرنگار؛ رسانه یک پلتفرم حساس است که در دوره‌های مختلف با چالشهای محدودیت و خودسانسوری و مانع پخش واقعیت های جامعه از طرف حاکمین شده است به‌گفته ی هاجر، باآمدن طالبان محدویت‌ها دررسانه ها بیشتر شد و آزادی بیان ارزش خودش را ازدست داده است. هاجر از چالشهای کاری در عرصه‌ی کارش در رسانه به عنوان خبرنگار زن یاد می کند و می گوید، محدودیتهای وضع شده برای زنان خبرنگار باعث شده تا آنها درپوشش برنامه ها اشتراک نتواند و نتواند گزارش‌اش را تهیه نماید. وی‌می‌گوید:« مثلاً ما اگر بخواهیم یک برنامه را پوشش بدهیم در اول برای ما اجازه ورود داده نمی‌شود و اگر ما هم اجازه بگیریم با یک رفتار خشن از طرف مسئولین طالبان با ما و زنان خبرنگار صورت می‌گیرد و قدم دوم وقتی ما برای تهیه گزارش در محل برنامه می‌شویم برای ما «زنان خبرنگار» جای جداگانه دور از منابع و چشم‌دید مردان تهیه می شود و این باعث شده ما درهمان انگیزه و جرات خود را ازدست داده و کار خود را به شکل درست انجام داده نتوانیم.»
او میافزاید، چالشهای یاد شده باعث بیکاری و دلسردی زنان در رسانه‌ها شده و زمینه‌ی استخدام بیشترین کارمندان مرد را در رسانه ها ایجاد کرده است. به گفته‌ی هاجر:« طالبان با وضع محدودیت هیچ رسانهی داخلی افغانستان اجازه ندارد واقعیت‌ها را انعکاس بدهد و مشکلات عمده جامعه از که تعلیم و تحصیل زنان را تشکیل میدهد را نمی توانیم گزارش نماییم.» هاجرمی‌گوید، در مورد مشکلات حقوقی زنان گزارش تحقیقی را تهیه کرده است؛ اما از سوی ریاست اطلاعات و فرهنگ که تحت رهبری حکومت طالبان اجازه نشر آن گرفته نتوانسته است. او میافزاید، این چالش‌ها او را ازکارش به نحوی دلسرد کرده است و در یافتن راهی بیرون‌رفت از افغانستان است.
سومن رحمتی و مروه امینی ( مستعار) ازجمله‌خبرنگاران زن درکابل است که بیشتر از ۴ سال می‌شود در رسانهی تصویری کار می کنند. این دو خبرنگار زن از چالشهای یاد شده که دامنگیر شان درعرصه‌ی کار خبرنگاری است شکایت دارند؛ اما نداشتن معاش درست و نپرداختن حقوق ماهیانه‌ی شان در زمان معینه بزرگترین چالش اقتصادی را برای‌شان به‌بار آورده است.
مروه امینی ۲۴ سال سن دارد او از۸ ماه به این سو از سوی دفترکارش حقوق دریافت نکرده است. اومی‌گوید، مسئولیت یک‌خانواده‌ی ۶ نفری را بدوش دارد؛ ولی نبود بودجه برای رسانه‌ها و پرداخت نشدن معاش برای کارمندان بزرگترین چالش را ایجاد کرده است. مروه میگوید،« ۸ ماه شده معاش دریافت نکردم. مادرم خیاطی می‌کند و بیشتر اوقات پول کرایه‌ی رفت‌و آمد تا دفتر را مادرم برایم میدهد و روزی هم شده حتی با پای پیاده تا دفتر کار بروم چون که پول ندارم و دیگر زمینه‌ی کار برای زنان دررسانه ها وجود ندارد واز این‌رو ناگزیر با همین‌چالش‌ها کنار آمده و یا اینکه از کارکردن دست بکشیم، همین دو راه فقط درپیش دارم.»
سومن رحمتی ۲۴ساله خبرنگاردیگری است که بیشتر از سه‌سال می‌شود دریک رسانه‌درکابل کارمی‌کند؛ او نیز ۶ ماه می‌شود بدون معاش به کارش ادامه داده است و انگیزه‌ی ادامه کارش در رسانه را نوع مبارزه علیه محدودیت های طالبان درقبال کار زنان در رسانه می‌داند. به گفته‌ی سومن، اگر ما امروز به‌بهانه‌ی نداشتن معاش و محدودیتهای اعمال شده‌ی طالبان دست از کار بکشیم یعنی طالب را به هدف‌اش رساندیم. اومی افزاید، تا که توانایی داشته باشد کارش را دررسانه به عنوان خبرنگار، با تمام چالش‌ها حفظ می‌کند.
رجینا نوری ۳۲ سال عمردارد. او باآمدن طالبان کارش از تلویزیون مشران جرگه از دست داد و بیکار شد. رجینا در صحبتی میگوید، او یک‌پلتفرم آنلاین برای نشرگزارش خبری و اجتماعی ایجاد کرده است که توسط آن کارش را درعرصه‌ی خبرنگاری حفظ نموده است. رجینا مانندی دیگر خبرنگاران زن از چالش‌ها و مشکلات که طالبان وضع کرده است، شکایت دارد.
رجینا میگوید، او در بیشترین‌کنفرانس ها شرکت می‌کند ولی بیشتر اوقات از سوی مسئولین طالبان برایش حق پوشش کنفرانس داده نمی‌شود. به گفته‌ی رجینا:« مثلا وقتی بخواهیم در یک برنامه و یا کنفرانس اشتراک نماییم اول در پیش‌روی دروازه به حجاب و ماسک نوع پوشش ما گیر میدهد و این بهانه‌ها باعث شده اکثر اوقات، بدون تهیه‌ی گزارش برگردیم که این نوع خشونت و به وجودآوردن نا امیدی در کارما است. من خودم چندین بار هزینه راه را متحمل شدم به ولسوالی و ولایات برای تهیه گزارش رفتم؛ اما از سوی طالبان موفق به انجام کارم نشدم.»
اومی افزاید، تمام زنان افغانستان مسلمان است و همه حجاب اسلامی را مراعات می‌کند ولی طالبان از نام حجاب و شریعیت زنان را به‌طور سیستماتیک از جامعه حذف می‌کنند.
تمام خبرنگاران درپایان صحب‌هایشان به مناسبت روزجهانی (مطبوعات، ۳ می ) خواستار توجه نهاد های حامی خبرنگاران درافغانستان شده است. این خبرنگاران زن می‌گویند، زنان در تمام عزصه در افغانستان قربانی محدودیتهای اعمال شده‌ی طالبان شده است و جهانیان نظاره گرهستند. در ادامه می گویند، در افغانستان آزادی‌بیان در حال نابودی قرار دارد و نشر و پخش حقایق مشکلات جامعه بنابر دستور طالبان سانسور شده و از انعکاس واقعیت ها در افغانستان چشم‌پوشی شده است.
